نشریه معماری سبز
پیاپی 35 (پاییز 1402)

تکنولوژی در لغت به معناییک عملکرد سیستماتیک است و میتوان به اختصار آن را فرآیندها و سیستمهایی تعریف کرد که در جهت تولید و ابداع به کار میرود. تکنولوژی در معماری رابطهمستقیمی با اجزای مختلف یک سازه دارد. باپیشرفت تکنولوژی سبکهای جدیدی درمعماری خلق شده است. سبک های-تک یکی از سبکهای شاخصی است که با پیشرفت تکنولوژی اولینبار در غرب بهوجود آمد. موضوع پراهمیت دیگری که وجود دارد این است که تکنولوژی در مقابل طبیعت قرار نمیگیرد و بخشی از اکو سیستم و پیرامون زندگی است. در پی آن معماران با بهوجود آوردن سبک اکوتک رابطه مثبت میان طبیعت و تکنولوژی ایجاد کردند. درمقاله حاضر که با روش کیفی-قیاسی و تفسیری تاریخی  است، به ارزیابی و تطبیق سبکهای معماری های-تک و اکو- پرداخته میشود. گردآوری اطالعات از طریق مطالعات کتابخانه ای، تحقیقات میدانی و استفاده از اسناد و متون تاریخی است. در عصر تکنولوژی محور امروز، ارزیابی سبکهای تکنومحور این عصر نظیر؛ های-تک و اکو-تک حایز اهمیت است. معماری های-تک و اکو-تک از لحاظ مصالح مورداستفاده و جزییات سبک، تفاوتهای شاخصی باهم دارند که تطبیق این تفاوتها از اهداف این مقاله است. با بررسی دو اثر"مرکز فرهنگی ژورژپمپیدو"و"مجموعهفرهنگی آتن"نتایج بهدست آمده نشان میدهد که ویژگیهای شاخص های-تک شفاف بودن بدنه و مشخص بودن سازه میباشد و در پی آن از سبک اکو-تک، رابطه مستقیم معماری و طبیعت را میتوان نتیجه گرفت.

ملی گرایی یا ناسیونالیسم از قرن هجدهم در فرانسه و آمریکا آغاز شد و این جنبش، حس میهن پرستی در میان مردم ایجاد کرد. تفکر ملی گرایی در تمامی حوزه ها از جمله معماری ورود کرد. ملی گرایی در ایران هنگام آشنایی ایرانیان با فرهنگ غرب و اندیشه ناسیونالیسم اروپایی در سده نوزدهم به پذیرش عام درآمد. در دوره پهلوی اول، به دلیل علاقه شاه وقت به ایران باستان و توجه او به آثار معماری آن دوره، ملی گرایی در معماری دوران پهلوی اول نفوذ پیدا کرد. اینکه ملی گرایی چه تاثیری بر معماری ایران داشت و شامل چه تزیینات و عناصری بود، سوالی است که پاسخ به آن دارای اهمیت زیادی است. در این پژوهش، با ارزیابی بناهای میدان مشق تهران از جمله کاخ شهربانی می توان به تاثیر تفکر ملی گرایی در معماری ایران پی برد. این مقاله بر آن است که به وسیله مطالعات کتابخانه ای، مشاهدات میدانی و استفاده از اسناد کتابخانه ای، شاخصترین اثر ملی گرایی در این دوره مورد کنکاش قرار بگیرد. نتایج تحقیق نشان می دهد که کاخ شهربانی تهران -همان وزارت امور خارجه امروزی- بزرگترین طرح اجرایی در سبک ملی می باشد که در ادامه ویژگی های کالبدی آن، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

دردوران قاجار باغ سازی، توسط شاه و درباریان، در خارج از شهر ها رواج یافت. یکی از این باغ ها ، باغ فردوس است که در منطقه شمیران قرار دارد و توسط حسینعلی خان معیر الممالک، وزیر مالیه محمد شاه در نزدیکی قلعه محمدیه ساخته شد. از سوی دیگر، در دوره ناصرالدین شاه معماری نیوکالسیک وارد ایران شد و بر اساس ایدیولوژی فکری آن، آثار شاخص و مطرحی ساخته شد. این پژوهش بر آن است که چگونه می توان با کنکاش در کالبد معماری عمارت باغ فردوس تهران به شاخصه هایی از معماری نیوکالسیک دست یافت. در تحقیق پیش رو، باغ فردوس از نظر تاریخی و معماری، به صورت کیفی ارزیابی خواهد شد. از آنجایی که عمارت باغ فردوس از آثار شاخص دوره قاجار از حیث معماری و تاریخی تا به امروز به شمار می رود، تشریح آن حایز اهمیت فراوان میباشد. این پژوهش بر آن است که معماری نیوکالسیک و یکی از شاخص ترین آثار ساخته شده آن در تهران یعنی باغ فردوس به طور کامل تشریح و تبیین شود. با توجه به تعداد شاخصه های سبک نیوکالسیک که غالب بر تعداد شاخصه های سبک اصفهانی در مالبد عمارت میباشد، میتوان فهمید که بنا در کالبد خود دنباله رو سبک نیوکالسیک میباشد.

در سال 1972 با انزوای معماری مدرن و زمانی که منتقدین در انتظار افول این سبک بودند؛ پنج معمار به نام های پیتر آیزنمن، مایکل گریوز، چارلز گواتمی، جان هیداک و ریچارد میر؛ در پی نمایان کردن چهره دیگری از معماری مدرن بودند، که با الهام از سبک بین الملل پیش از جنگ و ساختمان های سفید رنگ لوکوربوزیه طراحی شده بود. این سبک در صدد زنده کردن مردم گرایی، تاریخ و فرهنگ در طرح های معماری بود. زندگی در عصر پست مدرنیسم مسیل های است که شناخت ایدیولوژی و معماری این سبک را حایز اهمیت می سازد و در دستور کار این پژوهش قرار داده شده است. در پژوهش حاضر سعی بر این است که با روش توصیفی-تحلیلی و تدابیر تفسیری-تاریخی به معرفی و ارزیابی پست مدرن سفید از حیث ایدیولوژی و معماری پرداخته شود. گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و استفاده از اسناد و متون تاریخی صورت گرفته است.

معماری کلاسیک  در عصر یونان باستان شروع به خودنمایی کرد و رومی ها به ارتقاء و پیشرفت آن پرداختند. معماری نیوکالسیک که منبعث از معماری کالسیک یونان و روم باستان است، در نیمه دوم قرن هجدهم شکل گرفت و به غرب راه یافت. معماری نیوکالسیک از خانه های شخصی دهه 02 انگلستان آغاز شد، و به بناهای عمومی تسری یافت. این سبک به عنوان اولین سبک معماری غرب در اواسط سلطنت ناصرالدین شاه قاجار وارد ایران شد، در نتیجه تحلیل و تبیین شاخصه ها و ایدیولوژی های فکری آن حایز اهمیت است. این پژوهش برآن است با روش کیفی و تدابیر توصیفی-تحلیلی و تفسیری-تاریخی به ارزیابی معماری و دستیابی به اطالعات پیرامون معماری نیوکالسیک توسط ابزار مطالعات کتابخانه ای- مشاهدات میدانی و اسناد تاریخی، استخراج شاخصه های تاثیر گذار آن و کنکاش در سه اثر مطرح ساخته شده در ایران، بپردازد. نتایج نشان می دهد معماری نیوکالسیک به عنوان یکی از مهم ترین سبک های دنیا، آثار متعددی را در ایران به مرحله ظهور رسانیده است که از این آثار مهم می توان به عمارت قزاقخانه، عمارت مسعودیه و... اشاره کرد که در این مقاله، شاخصه های مهم معماری نیوکالسیک در سه بنای مهم این سبک در ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

با تحلیل و بازخوانش آثار معماری معاصر در سطح جهان، تحول فکری در خط ترسیم بناها مشهود است. این تحول در معماری معاصر ایران نیز بالمانع بوده است. سرعت پیشرفت تکنولوژی و فراهم سازی روش های متفاوت و به روز در ساخت، دست معماران در دهه 01 و 51 خورشیدی را باز گذاشت. این تفاوت تاحدی پیشرفت که معماری، با فرهنگ ایرانی رو به فراموشی سپرد. به همین جهت تالشهایی در دوره پهلوی دوم برای احیای سنت صورت گرفت. یکی از سردمداران این اقدام، حسین امانت بود. او با برخورد منطقی بین سنت و تکنولوژی سعی بر بازآفرینی سنت به کمک نوآوریهای موجود کرد. با توجه به اهمیت سبک نوگرای ایرانی به واسطهی بناهای فاخر ساخته شده در سطح ایران، کنکاش در این سبک و جستجو در ایدیولوژیهای فکری حسین امانت، یکی از شاخصترین معماران این سبک حایز اهمیت بود. به همین جهت این مهم در دستور کار پژوهش پیشرو قرار گرفت. نتایج پژوهش با تحلیل بنیادی بناهای برج آزادی و ساختمان اداره میراث فرهنگی نشان میدهد که خط فکری حسین امانت در سبک نوگرای ایرانی تا چه اندازه بوده و چه تاثیری در حفظ معماری غنی و سنتی ایرانی داشته است.

بینش معماری ارگانیک، ریشه در فلسفه رمانتیک دارد. رمانتیسم جنبش فلسفی، هنری و ادبی اواخر قرن 22 و اوایل قرن 21 میالدی در شمال غربی اروپا بود. به گفته معماران، طبیعت سیستمی از فرم ها و روش های به وجود آوردن را خلق میکند، که مستقیما با هنر در ارتباط است. رابطه طبیعت و انسان در معماریارگانیک به چه صورت است، مجهول تحقیق و رسیدن به آن هدف آرمانی پژوهش روبه رو است. در این مقاله سعی بر این است تا با روش کیفی و راهبردی توصیفی- تحلیلی، معماریارگانیک تشریح و شاخصه های کالبدی آن مورد ارزیابی قرار بگیرد. معماریارگانیک از این حیث که وارد کشور ما شده و سازه های مهم و به سزایی خلق کرده، حایز اهمیت است. هدف از این پژوهش کسب اطالعات در مورد معنای لغوی ارگانیک و معماریارگانیک و در ادامه به بررسی و ارزیابی آثار مطرح و شاخص معماران شناخته شده مانند فرانک لوید رایت)خانه آبشار(و آلوار آلتو)ویالء مایرا(می پردازیم. یافته ها و نتایج پژوهش نشان می دهد، که معماریارگانیک نوعی معماری است که بنا به زمین احترام میگذارد و این احترام را می توان در خطوط افقی که نشانگر زمین است، مثال زد.

مجموعه تاریخی فرهنگی نیاوران که در گذشته از توابع روستای قدیمی نیاوران بوده متشکل از سه کاخ صاحبقرانیه، کوشک احمدشاهی وکاخ اصلی بوده است در طول تاریخ شاهد فراز و فرودهای فراوان، و در دوره های مختلف بناهای متفاوتی در آن ساخته یا تخریب شده است. منجر به ایجاد مجموعه ای تاریخی از بناها با سبک و سیاق متفاوتی شد، که شناخت و تشریح آن واجد اهمیت بوده و در دستور کار تحقیق پیش رو قرار داردکه آمیخته با تاریخ، فرهنگ، تکامل و تجلی معماری گذشته تا کنون است. میتوان هویت افول یافته و شکوه فراموش شده معماری را در جای جای معماری این مجموعه جستجو کرد. اینکه آثار اصلی این مجموعه چه سبک هایی از معماری را در خود جای داده اند، مجهول اصلی تحقیق و دستیابی به آنها هدف اصلی و آرمانی این پژوهش است . این تحقیق که از نوع کیفی است با تدابیر توصیفیتحلیلی و روش تفسیریتاریخی، به بررسی سبکهای معماری در دوره های تاریخی مختلف در مجموعه نیاوران پرداخته میشود نتایج پژوهش با تحلیل بناهای مجموعه کاخ نیاوران نشان دهنده سبکهای معماری متفاوت در برهه قاجار تا پهلوی دوم است و تاثیر آن در حفظ اصالت و نقطه عطف معماری غنی ایرانی است

در دوره پهلوی دوم، معماری، نمایانگر تحولات ایدیولوژیک و تغییرات جامعه به شدت تاثیر گذاشت و عواملی چون توسعه اقتصادی، تغییرات در زندگی شهری، ورود فناوری های نوین و تغییرات اجتماعی تاثیرات عمیقی را در معماری و هنر به وجود آورد. معماری آرت دکو به عنوان اولین سبک معماری مدرن وارد کشور شد و آثار شاخص و فاخری بر اساس ایدیولوژی فکری آن ساخته شده است. از همین روی تحلیل و تبیین شاخصه های کالبدی آن حایز اهمیت میباشد. اینکه معماری آرت دکو در ایران به شکلی به مرحله ظهور رسیده و چه شاخصه هایی را در کالبد آثار معماری به نمایش میگذارد مجهول مقاله است و دستیابی به آن هدف آرمانی پژوهش است. پژوهش پیش رو بر آن است که با روش تحقیق کیفی و رویکرد توصیفی تحلیلی و تفسیری تاریخی به بررسی سبک معماری آرت دکو در دوره پهلوی دوم، با موردنگری به - - نمونه های مهمان پذیر لاله، ساختمان شرکت جیپ و سینما رادیوسیتی، به شناخت ژرفتر این سبک معماری و تاثیرات آن بر جامعه و فرهنگ ایران میپردازد. نتایج تحقیق نشان میدهد که در سه بنای مورد نظر از تزیینات صنعتی، خطوط زیگزاگ و استریم لاین که از ویژگی های شاخص مکتب آرت دکو به کررات استفاده شده است.